Reisverslag 17

Beste lezers,

In 1900 werd in Nederland de leerplichtwet aangenomen. Ondanks dat kinderarbeid al eerder was verboden, vond er pas echt een verandering plaats nadat er voor kinderen een (verplicht) alternatief werd geboden.

Ook in Burundi mogen kinderen tot hun 16e (wettelijk gezien) niet werken en daarnaast is het openbare basisonderwijs gratis. Maar toch lijkt dat nog niet het effect te hebben zoals we dat in Nederland kennen. Klassen zijn groot en leermiddelen ontoereikend. Hoewel een groot deel van de kinderen een aantal jaar naar school gaat, is er ook veel uitval. Met enige regelmaat kom ik tieners tegen die aangeven hooguit de 3e of 4e klas te hebben gehaald. Unicef schrijft zelfs dat ongeveer 1 op de 5 kinderen van 5 tot 14 jaar oud niet naar school gaat, maar een ‘baan’ heeft. Allemaal kinderen die later graag juffrouw, dokter of piloot willen worden.

Maar eenmaal aan het werk op een koffie-, thee-, of katoenplantage of als huishoudelijke hulp bij een andere familie blijkt er weinig terecht te komen van al die mooie dromen. Kinderen worden vaak geacht vele uren te werken, onder omstandigheden die gevaarlijk, zwaar of ongezond zijn en vooral meisjes worden vaak slachtoffer van seksueel geweld.

Maar stel, je bent een jaar of twaalf, je kunt de middelbare school niet betalen en hebt nog 5 andere broertjes of zusjes die ook allemaal te eten moeten hebben. Dan is het toch logisch dat je ook je steentje bijdraagt? Of dat je wegloopt om te ontsnappen aan de narigheid? Of als je wees bent, en volledig op jezelf bent aangewezen, dan is het toch vanzelfsprekend dat je elke mogelijkheid om te overleven aangrijpt?

Toen ik iemand vroeg waarom hij zijn eigen kinderen naar een priveschool stuurde, maar tegelijkertijd zijn geiten liet hoeden door een tienjarige merkte hij op dat hij kinderarbeid niet goed vond, maar dat het voor het kind een van de weinige mogelijkheden was om te overleven, om elke dag een warme maaltijd en een (heel) klein beetje geld te krijgen.

Begrijp me niet verkeerd, ik hoop dat kinderarbeid snel en grondig wordt aangepakt. Maar tegelijkertijd is het een complex probleem waarbij niet alleen de belangen van werkgevers een grote rol spelen, maar ook de machteloosheid van kinderen die een erbarmelijke situatie proberen te ontvluchten. Deze kinderen zijn volledig overgeleverd aan de grillen van hun werkgever, en hebben vrijwel geen mogelijkheden om misstanden aan te kaarten of om te pleiten voor betere leefomstandigheden. Die kinderen kan je ook niet zomaar op straat zetten zonder alternatief.

Wetgeving is belangrijk bij de bestrijding van kinderarbeid, het is een begin. Toch hoop ik dat het daar niet bij blijft in Burundi, maar dat er een veel groter maatschappelijk besef gaat ontstaan waarbij werkgevers zelf beseffen dat het niet normaal is om een kind zijn kansen op een betere toekomst te ontzeggen. Dat de voordelen van lage loonkosten niet opwegen tegen de voordelen van een goed opgeleide bevolking. Maar bovenal, dat ze kinderen weer de kans geven om hun dromen waar te maken en hun ambities na te streven.

Om af te sluiten nog een kleine anekdote. Afgelopen weekend had ik gele wol nodig voor een schaakspel dat ik aan het haken ben. Toen ik zondag op de markt op zoek ging vond ik (na lang zoeken) alleen zwarte wol. Niet wat ik zocht helaas, maar uitleg kwam al snel: Burundese meisjes gebruiken de zwarte wol alleen om hun haren mee in te vlechten. Er is niemand die zijn eigen trui breidt, en wie wil er nou rondlopen gele/rode/paarse vlechtjes?

Daarnaast heb ik vandaag voor het eerst ook weer een Burundese tekening. Dit keer het portret van de moeder van een collega met haar jongste kleinkind. Voor deze ene keer zal ik hem zelfs twee keer toevoegen. Een scan om de tekening te kunnen laten zien, maar ook een foto van de mooie lijst die werd gemaakt door een lokale timmerman (want fotolijsten zijn niet zo gemakkelijk te krijgen in Cibitoke…).

Groetjes,
Sanne