Reisverslag 6

Beste lezers,

Er is een dilemma dat ik heel moeilijk vind en waar ik dagelijks tegenaan loop. Een dilemma dat vaak door mijn hoofd maalt, maar ook laat zien hoe goed ik het heb. Het gaat om mensen die geld aan mij vragen. Voor een lekkend dak, een rekening van het ziekenhuis, voor snoepjes, of simpelweg omdat ze denken dat blanke mensen zoveel geld hebben dat ze gemakkelijk wat weg kunnen geven.

In Nederland bestaat hetzelfde dilemma, bij de ingang van de supermarkt, of op het station. In Nederland geef ik over het algemeen geen geld. Soms bied ik iets te eten aan, maar vaak wordt dat door de betreffende personen geweigerd. Dat komt misschien ondankbaar over, maar iemand vertelde me ooit hoe hij daar een voedselvergiftiging aan over had gehouden. Tsja, dan is er wat voor te zeggen dat je niet zo gemakkelijk eten aanneemt. Maar hoe vaak is het nou eigenlijk, dat ik in Nederland iemand tegenkom die geld aan mij vraagt, 1 keer in de maand? Of hooguit 1 keer in de week tijdens de het boodschappen doen?

Je zou denken dat als je elke dag met dezelfde vraag te maken krijgt, je steeds beter weet hoe je ermee om moet gaan. Misschien niet direct, maar na een paar maanden toch zeker wel. Nu ik in totaal een maand of 10 in Afrika heb gewoond, ben ik tot de conclusie gekomen dat ik nog steeds geen idee heb. Ik weet niet eens of ik een consequent beleid moet voeren of dat ik best een beetje soepel mag zijn. Soms, als ik weer iemand om geld hoor vragen zou ik terug willen zeggen dat het niet voor niets is dat ik te voet naar mijn werk ga. Dat ik geen wandelende geldboom ben (en ook niet wil zijn). Maar dat is niet helemaal waar, want als ik niet kan lopen is er wel een auto beschikbaar me naar huis kan brengen.

Ik heb al met veel verschillende ideeen gespeeld, want ik ben me echt wel bewust van het feit dat ik het financieel veel gemakkelijker heb dan de meeste mensen die ik op straat tegenkom. Er is geen avond dat ik me ongerust hoef te maken over of er iets te eten is. En ook als ik af en toe een klein beetje aan mensen op straat zou geven dan zou ik daar echt niet één aardappel minder door gaan eten.

Maar dan, wat wil ik mensen leren? Dat ik, omdat ik blank ben hier alleen maar ben om geld weg te geven? Dat ouders hun kinderen daarom moeten leren al heel vroeg hun hand op te houden en een schattig/zielig gezicht op te zetten? Er zijn kinderen die nog niet eens kunnen lopen, maar wel weten hoe ze het gebaar voor geld moeten maken. Soms vermoed ik zelfs dat ‘amahera’ (het Kirundi woord voor geld), een van de eerste woordjes is die kinderen leren.

Bovendien, aan wie geef ik dan iets? Er is een kindje dat elke dag een stukje met mij meeloopt. Het is een onwijs aardig meisje van een jaar of 4 dat mij elke dag weer wat nieuwe woordjes leert en nog nooit om geld of snoepjes heeft gevraagd. Maar als ik haar een snoepje geef, waarom dan haar buurmeisje niet dat stiekem een beetje bang is en hooguit van afstand naar mij durft te zwaaien? En wat doe ik dan met de kinderen die wel assertief genoeg zijn om ook direct een snoepje te komen opeisen?

Hetzelfde geldt voor volwassenen. Als iemand bij mij aan de deur komt om geld te vragen, waarom zou ik dan deze mevrouw die ik helemaal niet ken wel geld geven, maar de mama die mij elke ochtend zo vriendelijk goedemorgen wenst terwijl ze haar kindje in een pan voor haar huis (lees: hutje) aan het wassen is niet, terwijl ik weet hoe moeilijk deze mama het heeft.

En in hoeverre draag ik bij aan een structurele oplossing als ik mensen gewoon een beetje geld geef om een kilo bonen te kopen? Volgende week is het probleem weer precies even groot. Natuurlijk, ik weet dat Burundi bijna bovenaan de lijst staat van landen waar de honger het grootst is (hoewel er een aantal vergelijkbare landen zijn waar nog geen gegevens over zijn). In november en december zijn de voorraadkasten leeg omdat het land is ingezaaid, de marktprijzen stijgen en de gewassen zijn nog niet genoeg gegroeid om geoogst te kunnen worden. Ik zou mensen kunnen helpen om die moeilijke maanden door te kunnen komen, maar structureel lost dat niets op, ook volgend jaar zullen mensen in dezelfde situatie zitten.

Tijdens de kerstvakantie heb ik de vraag aan verschillende mensen voorgelegd, met een (voor mij) verrassende uitkomst. De meeste Europeanen vonden dat je best af en toe een beetje geld kunt geven. Er wordt tenslotte niet gevraagd om je hele salaris. Juist lokale Rwandesen vonden over het algemeen dat je beter geen geld kan geven, of hooguit aan mensen die overduidelijk niet in staat zijn om te werken. Ze vinden dat je moet mensen niet stimuleren de straat op te gaan. Bovendien, ook in Afrikaanse landen wordt het geld dat je geeft regelmatig gebruikt om bier te kopen.

Momenteel geef ik er de voorkeur aan om geld te geven aan ontwikkelingsprojecten omdat dat op lange termijn meer mensen kan helpen. Maar het probleem is gecompliceerd, en het is niet altijd gemakkelijk om ‘nee’ te zeggen. Wel ben ik het met de Rwandesen eens dat het in ieder geval goed is om mensen te stimuleren om te werken. Dat ik dan op de markt een klein beetje wordt afgezet kan ik mee leven, het gaat tenslotte maar om een paar cent. Maar ik moet wel bekennen dat daar ook grenzen aan zitten. Toen een taxichauffeur mij vier keer zoveel geld vroeg dan de andere (Burundese) passagiers ben ik toch maar een keer flink op mijn strepen gaan staan.

Tot slot nog een aantal foto’s van mijn vakantie in Rwanda, nog een aantal tekeningen en een foto van mijn kerstproject… Een kerstbal, gebreid op 2 pennen.

Groetjes,
Sanne