Reisverslag 7

Beste lezers,

“Mevrouw, ik vind dat niet eerlijk. Dat is discriminatie”. Een enkel zinnetje waarmee ik met enige regelmaat om de oren werd geslagen op school. Was het geen discriminatie op basis van huidskleur, uiterlijk, ethniciteit of sexe, dan kon het altijd nog discriminatie zijn op basis van leeftijd.

Maar er zit een andere kant aan het verhaal. In Cibitoke (Burundi) verpersonaliseer ik vermoeddelijk een van de kleinste minderheden aanwezig in de stad (Ik ben in ieder geval nog geen andere blanken tegen gekomen die hier permanent wonen, laat staan Nederlanders, Friezen of Stellingwervers. Met mijn uiterlijk val ik bovendien duidelijk op tussen de Burundezen.

Een ideale basis om dus eens flink slachtoffer te worden van discriminatie. En inderdaad al vanaf dag één word ik anders behandeld dan de rest. Bij kerkdiensten, concerten of andere feesten word ik rechtstreeks naar de eretribune geloodst. Kinderen worden op mij af gestuurd om me te begroeten op straat. En er gaat geen dag voorbij dat ik geen umuzungu word genoemd. Wat betekent: een blank persoon (hoewel het woord ook gebruikt wordt voor rijke Burundezen). De kinderen die ik dagelijks tegenkom weten ondertussen dat ze mij ook Sonja mogen noemen (want Sanne is toch een beetje te exotisch). Maar al die mensen die mij niet kennen, en toch even naar mij willen zwaaien, of willen begroeten? Die gebruiken het woord umuzungu.

Normaal? In Nederland zou ik het niet in mijn hoofd halen om iemand ‘zwarte’ te noemen of op basis van zijn/haar huidskleur naar een eretribune te loodsen.

Toch vind ik het geen enkel probleem als mensen mij umuzungu noemen, het is nou eenmaal zo dat ik wit ben en zij zwart. Sterker nog, ik vind het eigenlijk wel een eer dat ik umuzungu word genoemd. De meeste Burundezen roepen elkaar met het woord ‘Hewe!’, oftewel ‘Jij daar!’ Of gebruiken niet eens een woord, maar sissen om elkaars aandacht te krijgen. Dan ben ik blij dat mensen zien dat ik anders ben, en dat ze een woord kunnen gebruiken om specifiek mij te roepen.

Vervelend vind ik het pas als mensen hun volledige beeld van blanken op mij projecteren. Blanken zijn rijk, dragen sexy kleding (met name de vrouwen), kunnen hun kleding niet met de hand wassen, geven veel snoepjes weg, rijden rond in mooie auto’s (Hilux, 4wd) en zullen het niet erg vinden een beetje opgelicht te worden (want ze hebben toch meer dan genoeg).

Ik ben niet ‘alle blanken’ en hoewel ik meestal prima mee om kan gaan met alle vooroordelen, heb ik soms behoefte aan een discriminatie-vrij dagje. Een dagje waarop ik lekker thuis kan blijven, geen stereotypes accepteer en alleen doe waar ik zelf zin in heb.

Tijdens één van die dagen stelde mijn Burundese huisgenote voor om naar een concert te gaan. Superleuk idee. Maar alle enthousiasme maakte al snel plaats voor een lichte tegenzin, want bij een concert moet je dansen. En als opvallende minderheid bij een concert gaat dat gegarandeerd aandacht opleveren waar ik helemaal niet op zit te wachten (Ik moet toegeven, die tegenzin werd vergroot door een licht trauma dat ik opliep tijdens een bruiloft waar de cameraman het zo bijzonder vond dat er een blanke aanwezig was dat hij de grootst mogelijke inspanning deed om mij in elk shot te verwerken).

Echter, mijn huisgenoot had een andere uitleg en vertelde mij dat mijn twijfel voortkwam uit angst. Dat ik bang zou zijn voor mensen. En er zijn inderdaad types die ik liever niet tegenkom. Zowel in Nederland als in Burundi (en misschien in Burundi net iets meer dan in Nederland). Maar in dit geval was ik het niet eens met mijn huisgenoot. Toch bedacht ik me dat ik, in het kader van de aanslagen in Parijs, anti-terreuracties in Belgie en het dichtblijven van joodse scholen in Nederland toch een keer iets wilde schrijven over de combinatie van discriminatie en angst.

Want het is helemaal niet erg om verschillend te zijn en om die verschillen te benoemen (en misschien af en toe grapjes over te maken), bovendien maakt hokjesdenken het leven af en toe een stuk gemakkelijker. Maar als die hokjes veranderen in groepen mensen die bang voor elkaar zijn, elkaar uit de weg gaan of elkaar het licht in de ogen niet meer gunnen dan denk ik dat het de hoogste tijd wordt om weer even na te gaan of er misschien ook geen hokjes bestaan waardoor we ons met mensen uit een andere groep verbonden kunnen voelen. Door een gedeelde woonplaats, school, kerk, sportclub, lievelingskleur of simpelweg door een gedeelde passie voor het kijken van Lingo.

Opnieuw terugdenkend aan de trainingen die we hier in Burundi doen met jongeren uit politieke partijen (zie ook reisverslag 4) wil ik nog graag iets aan jullie kwijt. Iets waar ik best een klein beetje trots op ben. Want ondanks een aantal flinke confrontaties tijdens de kerstvakantie hebben we kunnen constateren dat niet één van de jongeren uit ons project hierbij betrokken was. Sterker nog, deze week kregen we het bericht dat ‘onze’ jongeren zich hebben verenigd om ook in andere dorpen hun ervaringen te delen en te laten zien dat ze ondanks hun contrasterende politieke opvattingen toch vreedzaam samen kunnen leven enwerken.

Ter afsluiting kom ik nog even terug op één van de reacties die ik heb gehad op mijn vorige blog over het weggeven van geld. In deze reactie werd voorgesteld om via Kiva geld uit te lenen aan mensen in ontwikkelingslanden die een business willen opzetten of willen uitbreiden. Als het project dan slaagt krijg je je geld terug en kan je weer iemand anders helpen. Hoewel ik zelf geen ervaring heb met deze organisatie vind ik het wel zo’n leuk initiatief om mensen tot ondernemen te stimuleren dat ik hun website hier toch graag een keertje noem: www.kiva.org.

Verder nog een aantal tekeningen. Degenen die weten wat de mevrouw op de eerste tekening aan het doen is mogen zich met recht specialist uiterlijke verzorging in Afrika noemen J.

Groetjes,
Sanne

Ps. @ Lieve anonieme Sinterklaas: bedankt voor de heerlijke pepernoten-chocolade-letter-reep en het prachtige gedicht!
Pps. @ Iedereen die zich nu afvraagt of ik uiteindelijk naar dat concert ben geweest: Ja, en vanaf mijn plekje op de achterste rij heb ik enorm genoten.