reisverslag 10

Beste lezers,

Nog niet zo heel lang geleden viel mijn oog op een artikeltje op de website van de bbc (en vlak daarna ook op nos.nl1). Een (in Tanzania) vermiste (albino-) peuter was teruggevonden. Dood, in een greppel en met afgehakte ledematen. Het kind was waarschijnlijk vermoord zodat zijn lichaamsdelen verkocht konden worden aan een witchdocter2. Albino’s in Burundi zijn niet veel beter af en ondanks dat 86% van de bevolking aangeeft Christen te zijn, is het geloof in hekserij wijdverspreid en hoor je op de Burundese radio met enige regelmaat berichten over incidenten gerelateerd aan hekserij.

Veel van mijn Burundese collega’s kunnen verhalen vertellen over momenten waarop ze vermoedden dat er hekserij of andere duivelse krachten in het spel waren. Maar als nuchtere Friezin ben ik toch ook wel een beetje sceptisch. Is er geen enkele andere verklaring mogelijk? Zo werd ik laatst bijvoorbeeld wakker en dacht ik dat er een hagedissen over mijn bed krioelden. Nou vind ik die beesten normaal gesproken niet zo eng, maar om samen met ze onder een klamboe te liggen vind ik toch niet zo fijn. Met mijn slaperige hoofd zocht ik een zaklamp om ze weg te jagen. Toen ik het licht aandeed bleek dat de hagedissen echter een illusie waren geweest. De Burundese verklaring is hekserij. Mijn verklaring is Lariam. Dit medicijn dat ik slik ter preventie van malaria kan ervoor zorgen dat je erg levendig droomt, en een enkele keer ook nog even verder droomt terwijl je eigenlijk al wakker bent. Niet ernstig, maar wel beangstigend als je de bijsluiter niet hebt gelezen.

Ik kan me herinneren dat een collega-student in Wageningen zijn scriptie schreef over de economische impact van hekserij in Sierra Leone en tijdens het schrijven een keer opmerkte dat hekserij een behoorlijk lucratieve bezigheid is, dat het niet raar is dat mensen moeite willen doen om het geloof in hekserij in stand te houden. En niet alleen vanuit economisch oogpunt is hekserij soms heel handig. De Amerikaanse Dian Fossey die zich sterk heeft ingezet voor de bescherming van de berggorilla’s in het noorden van Rwanda stond in die regio bekend als heks. Iets dat ze, met behulp van goedkoop speelgoed uit Amerika, goed wist uit te buiten bij het verjagen van stropers3.

Een andere categorie getuigenissen waarover ik soms mijn twijfels heb vertellen van een macht die veel groter is dan hekserij; een medicijn tegen al het kwaad: Jezus Christus. In tegenstelling tot hekserij twijfel ik niet aan deze macht. Maar met enige regelmaat hoor ik echter verhalen van mensen die zeggen dat ze een wonder mee hebben gemaakt, terwijl er wat mij betreft meerdere verklaringen mogelijk zijn. Zoals de vrouw die niet zwanger kon raken, maar toch in een kindje kreeg. Ik zou best nieuwsgierig zijn naar het rapport van haar dokter. Kan het niet zijn dat een dokter zich vergist heeft (of de echte diagnose niet heeft willen geven)? Dat haar echtgenoot niet vruchtbaar is, maar het kindje verwekt is door een andere man?

Veel mensen uit mijn Nederlandse omgeving schilderen ook de de Bijbel af als een sprookjesboek. De gebeurtenissen die erin beschreven staan zijn ook op zijn minst wonderbaarlijk te noemen (het is niet voor niets een all-times-best-seller). Alleen, waarom zou ik dan wel geloven in een document dat 2000 jaar geleden geschreven is terwijl ik het moeilijk vind vertrouwen te hebben in verklaringen van mensen die ik persoonlijk ontmoet?

Een moeilijke vraag. Maar uiteindelijk gaat het er wat mij betreft helemaal niet om of getuigenissen van wonderen waar zijn en wanneer we iets precies een wonder mogen noemen (of niet), maar leert de Bijbel ons vooral hoe we om zouden moeten gaan met elkaar. Of je nu Christen bent of niet, en of je nu gelooft in wonderen of niet, met de lessen uit de bijbel kunnen we de wereld samen in ieder geval wél een beetje mooier maken.

Om af te sluiten wil ik hier graag nog een paar regels besteden aan mijn helden van MiPAREC. ZOA werkt al sinds 2007 met deze partnerorganisatie en in het weekend van mijn verjaardag was ik uitgenodigd om een paar dagen bij hun op bezoek te komen in Gitega. Natuurlijk was het ook gewoon een goede gelegenheid om de vrouwen en kinderen van mijn collega’s een keertje te ontmoeten (en samen wat te gaan drinken). Maar minstens even speciaal was het om een ziekenhuis te bezoeken dat ooit door ZOA gefinancierd is (en ondanks een voortdurend gebrek aan spullen, nog steeds zo’n 200 patienten per dag ontvangt), ideeen uit te wisselen over een nieuw project, en te spreken met verschillende mensen die betrokken zijn geweest bij de oprichting van MiPAREC in 1996. Ik wil jullie graag uitnodigen om het onderstaande korte artikel over een van de oprichters te lezen zodat jullie ook kunnen zien waarom ik de verhalen en overtuigingen van deze mensen zo inspirerend en bijzonder vind: http://www.cip.nl/nieuws/augustus-2009/11281-Ik-heb-een-paar-keer-in-de-gevangenis-gezeten

Groetjes,
Sanne

Ps. In het kader van mijn voortdurende gebrek aan kleurpotloden dit keer een zwart-witte tekening van een Rwandees jongetje met zijn geit, en (omdat ik ondertussen wel weer verenigd ben met mijn kleurpotloden) toch ook een ingekleurd exemplaar van mijn laatste tekening. Bovendien een foto van mijn nieuwe huisgenootje (mama, bedankt voor de wol :) ), een griezelfoto van de badkuip op ons kantoor.

1) http://nos.nl/artikel/2024349-medicijnmannen-opgepakt-voor-geweld-tegen-albino-s.html
2) Ik heb lang nagedacht over de beste vertaling van het woord, is het een medicijnman? Een heks? Een tovenaar? Een wonderdokter? Het gaat in ieder geval om iemand die pretendeert geneeskundige krachten te bezitten en traditionele medicijnen verkoopt voor een uiteenlopend assortiment aan kwaaltjes en wensen. Volgens het rode kruis zijn deze witchdoctors bereid bedragen van ongeveer $75.000 neer te leggen voor een complete set albino-lichaamsdelen. Medicijnen op basis hiervan zouden geluk en succes brengen.
3) de film ‘Gorilla’s in de mist’ is op dit verhaal gebaseerd.